Punonjësja sociale Emanuela Dervishi: Dhuna në shkollë, tregues i problematikave të thella të shoqërisë sonë

Si të gjitha fenomenet shoqërore, dhuna në shkollë është një fenomen i shumë përcaktuar. Larg nga dëshira për të ezauruar shkaqet e mundshme të degradimit të klimës arsimore në klasë, do të përpiqesha të hetoja sërish disa kushte që e favorizojnë atë, duke nisur nga ato më të menjëhershmet.  

Profesioni i mësuesit nuk ka qenë kurrë kaq i diskutuar. Përshkallëzimi i sulmeve dhe fyerjeve ndaj mësuesve nga nxënësit dhe prindërit po nxjerr në pah shqetësimin e thellë që prek shkollat dhe shoqërinë në tërësi. Ndër rastet e raportimeve të fundit në masmedia, episodet e dhunës në shkolla duket se janë gjithnjë e më të shpeshta, ose për shkak të zhvillimit në rritje të bullizmit, një fenomen që është gjithnjë e më i vështirë për t'u frenuar, ose për shkak të rritjes së padiskutueshme të ngjarjeve të lidhura me konfliktin, marrëdhëniet mes mësuesve dhe disa nxënësve, që ndonjëherë rezulton në ngacmim sistematik nga mësuesi ndaj një ose më shumë nxënësve.

Merrni parasysh rastin e mësuesit/es, i/e cili /a sa herë që ka mundësi, përul para klasës një nxënës që ka disa vështirësi në lëndën mësimore ose që duket se është në kushte të veçanta vështirësie për shkak të performancës së tij akademike ose, madje më keq, tek vuajtjet familjare që cenojnë qetësinë e tyre. Situata të tilla duhen parë nga shumë këndvështrime, pikërisht ky është qëllimi i këtij shkrimi. 

“Është  vështirë të gjykosh, apo të japësh mendimin rreth rastit pa e njohur nga afër atë. Janë një sërë faktorësh që duhen analizuar paraprakisht që të reflektosh më tej mbi ngjarjen konkrete atë të dhunës së ushtruar nga nxënësi ndaj mësueses, edhe pse duhet  theksuar që është thjesht një rast reagimi i ashpër dhe jo fenomen (nuk ndodh rëndom, madje nuk ka ndodhur më parë një tjetër ngjarje denigruese si kjo). Natyrisht reagimet janë nga më të ndryshmet, gjithkush flet duke vënë theksin tek mungesa e respektit për mësuesin nga nxënësi dhe pikërisht kjo është më shqetësuesja; ca të tjerë për prindërimin e gabuar e një pjesë tjetër për faj të politikave që e kanë zhbërë rolin e mësuesit. Pa dashur të vi me slogane 'mësuesi është prindi i dytë' dhe gjëja është drithëruese kur mendon të dhunohet nga ata që quhen 'bijtë', por në sa raste ka ndodhur vërtetë që dhe prindi të dhunohet nga fëmija?! Në përpjekje të zbulimit të shkaqeve, do ta nisja nga vetja, atë njoh më mirë se cilindo dhe kështu mendoj se duhet të veprojë çdo mësues. 

Pse ndodhi? A më ka ndodhur mua që nxënësi të më reagojë dhunshëm gjatë gjithë kohës si mësuese? Cila sjellje imja do ta rebelonte nxënësin tim? Në cilat raste mund të kisha qenë unë viktima? Si ka qenë marrëdhënia ime me nxënësit? A jam ndjerë ndonjëherë e lënduar prej tyre? Në cilat raste?...Dhe në fund e shoh shumë larg vetes cc'ka ka ndodhur dhe nuk di a vërtet kam qëne me fat që kam pasur nxënës kaq të mirë apo...?!

Më tej do të kaloja te palët në konflikt e për mësuesen do të bëja të njëjtat pyetje, ndërsa për nxënësin do të shtoja: A ka ndodhur dhe më parë që nxënësi të ketë reaguar dhunshëm ndaj mësuesve të tjerë, duke dashur të kuptoj që problemi qëndron tek temperamenti shpërthyes i nxënësit. A ka pasur ky fëmije probleme apo dinamika  që e kanë ngarkuar në këtë moshë vërtetë delikate ?

Nëse do t’ju jepja përgjigje mbështetur në fakte këtyre pyetjeve, atëherë do të ishte e lehtë të kuptoja pse-në e ndodhisë, por nuk investigoj, le ta  bëjnë kompetentët. Si mësuese do ndalesha tek ajo ccka është më e rëndësishmja në përmbushje të misionit tonë, komunikimi , i cili është ura që lidh, gjuha që thyen eshtra dhe mendoj që këtu diccka ka ccaluar.

…. Komunikimi efektiv është një pikë e dobët e  shumë prej mësuesve, një pjesë e madhe e të cilëve kujtojnë se edukojnë duke bërë moral e duke mbajtur ligjërata pa fund. Cila është gjuha që përdorin rëndom mësuesit? Po prindërit si komunikojnë me fëmijët e tyre? Mos janë këto dy figura kryesore që japin modelet e komunikimit të dhunshëm? Secili duhet të bëjë analiza nisur nga vetja,edhe nëse do t’i duhet të kritikojë fort politikat arsimore për të cilat mendojnë se e kanë dëmtuar arsimin dhe të lidhurit ngushtë me të, mësuesin apo nxënësit.

Janë  mësuesit protagonistë në ccështjet që lidhen me arsimin, janë ata që duhet të kontribuojnë në hartimin e kurrikulave më të mira, në kundërshtimin e politikave të gabuara, në kërkimin e të drejtave, në lartësimin e emrit, në kërkesat për një pagë të merituar, por për të gjitha këto duhet te jemi kompetente në përmbushje të misionit më të madh të ccdo kohe, atë të edukimit dhe arsimimit.’’- thotë një mësuese me dhjetëra vite eksperiencë. 

Studime të ndryshme jo në kontekstin shqiptar  e lidhin dhunën me shkollat tekniko-profesionale dhe me nivelin e ulët social-kulturor të familjeve të origjinës, sepse - edhe nëse shumë shpirtra të bukur mund të mos e pëlqejnë atë - konfirmohet në mënyrë dramatike nga kërkimet sociologjike se frekuentimi në institutet teknike dhe profesionale janë të ndërlidhura me notat më të ulëta në fund të shkollës së mesme, krahasuar me shkollën e mesme, dhe këto, nga ana tjetër, lidhen me statusin më të ulët social-kulturor të familjeve të origjinës. Edhe pse sigurisht jo ekskluzivisht, shumë nga episodet e rrëfyera nga mediat kanë ndodhur në institutet tekniko-profesionale. Mund të ndodhë që marrëdhënia me mësuesit të jetë më e vështirë në familjet ku arsimi kushtohet më pak ose ku ndihen më shumë vështirësitë socio-ekonomike.

Megjithatë, një shpjegim i këtij lloji duket shumë i pjesshëm dhe mbi të gjitha abstrakt. Një arsye më e menjëhershme për shqetësimin është se, në shkollat e "racionalizuara" (d.m.th. "të amputuara") nga reformat e njëzet viteve të fundit, kanë shumë, ose pak  nxënës për klasë, mësues (jo të gjithë) shumë të vetmuar dhe të pamotivuar, të moshuar, të pa trajnuar mjaftueshëm dhe të pambrojtur për të kapërcyer  mundin e çdo dite; ka presion të vazhdueshëm për të fshehur braktisjen e shkollës dhe rënie të vazhdueshme të nivelit të të mësuarit pas bërjes së detyrueshme të ngritjes në detyrë të dhënë edhe përballë mangësive serioze; ka një prerje progresive dhe dramatike në orët dhe përmbajtjen e mësimit; Mungon një frymë autentike dhe largpamëse reformatore, e cila e bën shkollën vend të prodhimit të dijes dhe kulturës, zemrën e vërtetë rrahëse të vendit dhe objektin e kujdesit dhe vëmendjes nga ana e institucioneve dhe qytetarëve.

Në një nivel më të thellë, vërehet tërheqja e prindërve nga roli i tyre edukativ dhe delegimi i plotë në shkollë i përgjegjësisë për t'u thënë jo fëmijëve të mbi mbrojtur dhe në të njëjtën kohë zhvlerësimi dhe diskreditimi i rolit edukativ të mësuesve. Shkollave u kërkohet vazhdimisht të plotësojnë të gjitha boshllëqet dhe të këqijat e thella të shoqërisë, pa u siguruar atyre mjete, aftësi, prestigj dhe konsideratë sociale. Ikja nga përgjegjësia është e keqja shoqërore që na godet. Duke filluar në nivel hierarkie, dy dekada kohë e shpenzuar, zënka mediatike të bazuar në ligjin e më të fortëve (përsa i përket volumit të zërit, jo argumenteve), të demeritokracisë, apo menaxhimit të funksioneve publike pothuajse totalisht të shkëputura nga merita e vetvetes.

Gjuha e debatit publik është bërë barbare dhe, për shkak të parimit të njohur të të mësuarit me imitim, dhuna verbale e përfaqësuar çdo ditë në media është doganuar. Me çfarë autoriteti mund t'u mësojnë fëmijëve respektin, ndjeshmërinë, dialogun demokratik të mësuesve të përbuzur dhe të përbuzur vazhdimisht në media si kategori e mosbërjes së privilegjuar, në një shoqëri që ofron indiferencë arrogante ndaj këtyre vlerave në të gjitha nivelet? Si mund t'i bëjnë njerëzit të vlerësojnë studimin dhe njohuritë, kur çdo ditë modelet fituese të propozuara nga të rriturit duket se injorojnë kulturën, kompetencën dhe përkushtimin?

Në nivelin arsimor, kjo mungesë përgjegjësie merr formën e mungesës së autoritetit. Fëmijët, në të gjitha moshat, kanë një nevojë absolute për referenca autoritative. Një i rritur autoritar di të japë rregulla dhe kontroll, por di gjithashtu të dëgjojë dhe të mbrojë kur nevojitet. Ai di të marrë përgjegjësinë për të thënë jo, pa qenë tiran. "Jo"-të na ndihmojnë të rritemi dhe të strukturojmë një personalitet të ekuilibruar, të aftë për të përballuar zhgënjimet e pashmangshme të jetës. Shumë prindër (jo të gjithë, për fat të mirë) nuk duken më në gjendje t'u ofrojnë fëmijëve të tyre një model të këtij lloji. Shumë e lodhshme, në një shoqëri ku koha për t'iu kushtuar fëmijëve është pakët dhe ku njeriu shpesh gëlltitet nga puna dhe shqetësimet. Është më e lehtë të heqësh dorë dhe të ruash paqen familjare.

Për fat të keq, ndonjëherë edhe mësuesit nuk mund ta bëjnë këtë. Mësimdhënia nuk është punë për të gjithë dhe me fëmijët që vijnë nga familje me problematika dhe dinamika të ndryshme. Mësuesit që mundohen nga nxënësit  janë shpesh të dobët dhe me mungesë autoriteti. Është sikur fëmijët në mënyrë indirekte u kërkonin atyre që t'i bënin të ndjenin se cila anë mban pushtetin në marrëdhënien edukative (që për nga natyra e saj duhet të jetë asimetrike). Në shtëpi nuk e mësojnë nga të rriturit dhe për rrjedhojë nuk e dinë çfarë është përgjegjësia; prandaj ata tërbohen kur hasin pengesat e para në klasë. Për ta i rrituri nuk ka autoritet; ai është një vëlla më i madh të cilit nuk i detyrohet asgjë. Secili prej nesh i ka hasur  këta prindër: janë ata që vijnë të mërzitur në takimin  me mësuesin/en kur fëmija i tyre merr një notë dështuar në temën që fëmija duhet të ketë 9,10, sepse nuk kanë kohë të merren me të. Ata nuk janë gjithmonë me status të ulët shoqëror, përkundrazi... Mungesa e referencave autoritative prodhon princa të vegjël narcisistë dhe të gjithëpushtetshëm, të cilëve prindërit, të dërrmuar nga ndjenja e fajit për mungesën e disponueshmërisë ndaj nevojave autentike të fëmijëve të tyre, i lejojnë. Të brishtë dhe pa kufij, këta fëmijë narcistikë nuk mund të shohin më përtej kufijve të egos së tyre dhe impulseve të saj të menjëhershme.

Dhe rikthehemi tek nxënësit. Këta nxënës të cilët mbushin ccdo kanal të mundshëm informacioni për sa i përket veprimeve të kryera ndoshta nën ndikimin e shumë faktorëve që nuk mund ti dimë realisht ashtu si janë. Në të shumtën rasteve ata  ndjehen të vetmuar. Ata shpenzojnë shumë kohë në pajisjet digjitale (për shumë telefoni inteligjent është objekt i një lidhjeje të vërtetë emocionale) vlen të përmendim këtu dëmet si: varësia, dëmtimi nga fushat elektromagnetike, koha e larguar nga leximi dhe ndërveprimi ballë për ballë, dëmtimi njohës, rreziqet për privatësinë, rritja e agresionit (veçanërisht për përdorimin e lojërave video) dhe ulja e ndjeshmërisë.

Shkolla nuk ka shumë domethënie për këta fëmijë dhe më së shumti shfaqet si një ndërprerje e pakëndshme e aktiviteteve të tyre digjitale. Leximi është një aktivitet i rrallë edhe në shkollë të mesme. Njohuritë e mësuara në shkollë duken boshe dhe të padobishme dhe presin promovim vetëm për të shkuar në shkollë. Kjo nuk do të thotë se shkolla duhet t'i ndjekë në fushën teknologjike, por duhet të transmetojë dhe të ndërtojë me to njohuri jetike, të aftë për t'i përfshirë. Që kjo të ketë sukses, nevojiten mësues shumë të përzgjedhur dhe të trajnuar, menaxherë të aftë, një aleancë arsimore me familjet, një konsideratë më e madhe e vlerës së shkollës dhe njohurive në nivel social (Shqipëria , të mos harrojmë, ka një numër të madh analfabetësh funksionalë, afërsisht 57% e popullsisë së rritur), një ndjenjë e përbashkët përgjegjësie. Dhe kështu kthehemi në fillim. Jemi në një rreth vicioz.

Nuk mendoj se mund të zgjidhet as duke ndryshuar shkollën, as thjesht duke ndëshkuar nxënësit e dhunshëm. Përgjegjësia mësohet duke paguar çmimin për veprimet e dikujt. Krahas një pakice fëmijësh të dhunshëm dhe të pasjellshëm (dhe mes tyre gjithashtu) ka shumë bashkëmoshatarë plot energji që thjesht duhet të gjejnë një rrugëdalje konstruktive. Këta burra të së nesërmes kanë nevojë për një qëllim dhe mësues, përndryshe do të kenë vetëm prijës dhe diktatorë. A mund t'ia ofrojmë ato?

Bibliografia 

1. Adoloshenti; Dragoti Edmond; Tiranë 

2. Dhuna, gjashtë përsiatje të tërthorta Slavoj Zizek; ISBN 9789928185938

3. Shoqëria pa shkollë, Ivan Illich;ISBN 9789928185785

4. Komunikimi në shoqërinë massive; Artan Fuga;ISBN 9789928415356

5. Një hap drejt shkollës;ISBN 97899891464

6. UNICEF(2019) : Krijimi i mjediseve të sigurta , jo të dhunshme dhe humane/miqësore në shoqëri dhe shkolla.

Nga Emanuela Dervishi/ Punonjëse Sociale

Shkolla ‘’Qamil Guranjaku’’Elbasan

©Portali Shkollor- Të gjitha të drejtat e rezervuara. Ndalohet kopjimi pa lejen tonë.