Mite e të vërteta mbi personat me sindromën Down dhe disa aktivitete motorike të dobishme

Në kuadër të 21 Marsit, Ditës Botërore të Sindromës Down, për sensibilizimin dhe mbështejten për individët me Sindromën Down në shkollën “Zëra Jete”, u realizua aktiviteti me temë: “Unë realizoj ëndrra nëse të kam ty pranë”. Fokusi i aktivitetit ishte mbështetja dhe sensibilizimi veçanërisht për fëmijët me këtë sindromë. Ofrimi i mbështetjes në të gjitha fushat, për të rritur mundësitë e këtyre individëve për integrim në shoqëri, dhe për të qenë kontribues në të. Në vijim janë përshkruar disa informacione mbi Sindromën Down dhe teknika pune të cilat mund t’i adaptoni në klasë nga mësuesit apo prindërit në shtëpitë e tyre.

MITE DHE TË VËRTETA MBI PERSONAT ME SINDROMËN DOWN

Sindroma Down është një gjendje gjenetike që shfaqet në 1 në çdo 691 lindje. Ai prek njerëzit e të gjitha racave dhe niveleve ekonomike, dhe është anomalia kromozomike më e shpeshtë. Forma më e zakonshme e sindromës Down, Trisomia 21, shfaqet kur ka tre kromozome në vend të dy, në çdo qelizë të trupit. Në vend të 46 kromozomeve, një person me Trisomi 21, ka 47. Ky material gjenetik shtesë ndryshon rrjedhën e zhvillimit dhe shkakton karakteristikat që lidhen me sindromën Down.

MITET E ZAKONSHME MBI SINDROMËN DOWN

Miti: Sindroma Down është një çrregullim i rrallë gjenetik.

E vërteta: Sindroma Down është gjendja gjenetike më e zakonshme.

Miti: Njerëzit me sindromën Down kanë një jetë të shkurtër.

E vërteta: Jetëgjatësia për individët me sindromën Down është rritur në mënyrë të ndjeshme vitet e fundit, me jetëgjatësinë mesatare që i afrohet asaj të bashkëmoshatarëve pa sindromën Down.

Miti: Shumica e fëmijëve me sindromën Down lindin nga prindër më të rritur.

E vërteta: Shumica e fëmijëve me sindromën Down lindin nga gra më të reja se 35 vjeç thjesht sepse gratë më të reja kanë më shumë fëmijë. Megjithatë, incidenca e lindjeve të fëmijëve me sindromën Down rritet me moshën e nënës.

Miti: Njerëzit me sindromën Down kanë vonesë të theksuar mendore.

E vërteta: Shumica e njerëzve me sindromën Down kanë IQ që bien në rangun e lehtë deri në mesatar të paaftësisë intelektuale (i njohur më parë si "prapambetje"). Fëmijët me sindromën Down marrin pjesë plotësisht në programet arsimore publike dhe private. Mësuesit dhe studiuesit vazhdimisht kujdesen për të zbuluar potencialin e plotë arsimor të njerëzve me sindromën Down.

Miti: Shumica e njerëzve me sindromën Down duhen institucionalizuar.

E vërteta: Sot personat me sindromën Down jetojnë në shtëpi me familjet e tyre dhe janë pjesëmarrës aktivë në aktivitetet arsimore, profesionale, sociale dhe rekreative të komunitetit. Ata janë të integruar në sistemin e rregullt arsimor dhe marrin pjesë në sport, kampe, muzikë, programe artistike dhe të gjitha aktivitetet e tjera të komuniteteve të tyre.Njerëzit me sindromën Down janë anëtarë të vlerësuar të familjeve dhe komuniteteve të tyre, duke kontribuar në shoqëri në mënyra të ndryshme.

Miti: Prindërit nuk do të gjejnë mbështetje nga komuniteti për të rritur fëmijën e tyre me sindromën Down.

E vërteta: Në Shqipëri ka filluar të ngrihet zëri fuqishëm për ketë kategori njerëzish për t’iu ofruar më shume suport dhe përfshirje në shoqëri.

Miti: Fëmijët me sindromën Down duhet të vendosen në programe të veçanta të edukimit special.

E vërteta: Fëmijët me sindromën Down janë përfshirë në klasa të edukimit të përgjithshëm në të gjitha shkollat anembanë vendit.

Miti: Të rriturit me sindromën Down nuk janë në gjendje të krijojnë marrëdhënie të ngushta ndërpersonale që çojnë në martesë.

E vërteta: Njerëzit me sindromën Down, shoqërohen, krijojnë marrëdhënie të vazhdueshme dhe martohen.

Miti: Njerëzit me sindromën Down janë gjithmonë të lumtur.

E vërteta: Njerëzit me sindromën Down kanë ndjenja ashtu si gjithë njerëzit e tjerë. Ata përjetojnë të gjithë gamën e emocioneve. Ata u përgjigjen shprehjeve pozitive të miqësisë dhe lëndohen e mërziten nga sjellja e pavëmendshme.

Kushtet shëndetësore të lidhura me fëmijën me sindromën Down në klasë

Në mënyrë që fëmija të ndihet sa më mire në ambientet e klasës mësuesi duhet të ketë parasysh disa nga karakteristikat apo kushtet shëndetësore që lidhen me fëmijët me SD.

Jini të vetëdijshëm për karakteristikat fizike dhe kushtet shëndetësore që mund të ndikojnë në suksesin që ky fëmijë do ketë në klasë. Është e rëndësishme të theksohet se sjelljet që nxënësi manifeston në klasë mund të kenë një bazë mjekësore ose shëndetësore. Flisni me prindërit e nxënësit për të identifikuar gjendjet e mëparshme shëndetësore dhe mjekimet e vazhdueshme, pasi këto mund të ndikojnë në aftësinë për të dëgjuar dhe ndjekur udhëzimet. Njihuni me sjelljet e pazakonta ose përgjigjet për situata që mund të sinjalizojnë një sëmundje apo vështirësi shëndetësore që fëmija nuk është në gjendje ta komunikojë.

Kërkojuni prindërve t'ju paralajmërojnë për ndryshimet në shëndetin e fëmijës së tyre ose modelet e gjumit, pasi këta faktorë janë shpesh ndikues dhe mund të zvogëlojnë aftësinë e tyre për të zgjidhur problemet në klasë, përsa I përket programit mësimor. Programoni detyra në fusha të ndryshme mësimore për nxënësin dhe nisni punën me fëmijën që në orën e pare ku ai nuk është shumë I lodhur dhe është më I përqendruar. Lodhja në fund të ditës së shkollës mund të rrisë ndjeshëm kohën e nevojshme për të përpunuar informacionin ose udhëzimet dhe shkakton zhgënjim te nxënësi dhe shpesh edhe probleme të perceptuara të sjelljes. Kuptoni se aktivitetet jo rutinë (udhëtime në terren, festa, etj.) mund të jenë sfilitëse fizikisht ose emocionalisht për nxënësit me sindromën Down. Përpiquni të jeni sa më empatik dhe mundohuni t’i shmangni situatat që mund të çojnë këtë nxënës drejt dështimit dhe zhgënjimit në një aktivitet të caktuar.

KUPTUESHMËRIA E TË FOLURIT 

Kuptueshmëria e të folurit i referohet aftësisë për t'u kuptuar kur artikulon fjalë. Kjo është shpesh e vështirë për nxënësit me sindromën Down për shkak të tonusit të ulët të muskujve, vështirësive në lëvizjen e nofullës dhe vështirësive të planifikimit motorik. Për të kuptuar se si mund të ndihet nxënësi juaj me sindromën Down, imagjinoni të komunikoni apo jepni një informacion, ndërsa goja juaj është plot. Pas vlerësimit, shumë nxënës me sindromën Down shfaqin dallime të mëdha midis aftësive gjuhësore receptive (të kuptuarit) dhe shprehëse (prodhimi i gjuhës së folur). Për këtë arsye, inteligjenca e tyre shpesh nënvlerësohet. Kini parasysh se faktorët e situatës mund të ndikojnë në komunikimin dhe performancën në klasë, p.sh., një dëgjues i paduruar, ankthi, presioni i perceptuar, sikleti ose mungesa e besimit. Përdorni pyetje të thjeshta (kur, ku, si, çfarë) dhe lëruni kohë shtesë për përgjigje .Pranimi i grupit të bashkëmoshatarëve varet nga aftësia për të komunikuar në mënyrë të kuptueshme. Qëllimet për klasën duhet të përfshijnë mësimin e nxënësit me sindromën Down për të komunikuar, përveç mësimit me bashkëmoshatarët, se si të përfshihen në ndërveprime kuptimplote me ta.

Punoni me terapistët e zonës tuaj për të ndihmuar nxënësit me sindromën Down: Logopedetët mund të hartojnë bashkë me ju komponente të korrigjimit të të folurit në PEI. Terapistët profesionistë të të folurit, mund të punojnë në kontrollin postural që kërkohet për të folurit. Audiologët matin aftësinë e një fëmije për të dëgjuar. Ndihmësit mund të japin udhëzime një-për-një për aftësitë e artikulimit. Nxënësit mund të shfaqin një rritje të belbëzimit kur janë nën stres. Përpiquni të lehtësoni stresin duke rritur nivelin e rehatisë në klasë.

KUJTESA

Shumica e studentëve me sindromën Down kanë vështirësi në kujtesën afatshkurtër ose working memory. Kjo e bën më të vështirë për ta aksesin, kuptimin dhe përpunimin e informacionit me shpejtësinë e nxënësve të tjerë, por nuk i pengon ata të mësojnë të njëjtin informacion.

Motivimi individual është çelësi i të mësuarit! Paraqisni informacionin në mënyrë të qartë dhe të renditur. Shpjegoni lidhjet midis informacionit për të ndërtuar një sistem njohurish. Lini më shumë kohë për të mësuar. Nxitni më shumë praktikë për të zbatuar njohuritë.

STRUKTURA KOMPAKTE E VESHIT, HUNDËS DHE FYTIT

Nxënësit me sindromën Down zakonisht kanë strukturë kompakte të kockave dhe indeve të buta të veshit, hundës dhe fytit. Kjo rrit ndjeshmërinë e tyre dhe ashpërsinë e infeksioneve të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes dhe sinuseve. Mund të rrisë gjithashtu ndjeshmërinë ndaj tingujve të lartë ose dridhjeve. Një fëmijë me sindromën Down shpesh mbulon veshët ose mundohet të shmangë aktivitetet që krijojnë zhurma të larta.

TOLERANCA NË DHIMBJE

Një studim i fundit ka konfirmuar atë që prindërit e dinin tashmë. Individët me sindromën Down e shprehin dhimbjen më ngadalë se individët e tjerë. Megjithatë, ata nuk janë të pandjeshëm ndaj dhimbjes. Ata mund të mos shfaqin shenja shqetësimi kur ekspozohen ndaj stimujve të dhimbshëm. Pragu i tyre i dhimbjes duket të jetë më i lartë se I individëve të tjerë. Prandaj, një mësues mund të duhet të jetë vigjilent ndaj sinjaleve të tjera të marra nga fëmija për të përcaktuar nëse ai ndihet mirë ose nëse është i lënduar.

10 AKTIVITETE MOTORIKE TË BUKURA

1. Luajtja me instrumente muzikore

Muzika është një mënyrë motivuese për të përmirësuar aftësitë e shkëlqyera motorike dhe ka shumë opsione në varësi të nivelit të aftësive.

2. Aktivitetet e renditjes

Shumë fëmijë kënaqen me lojërat e renditjes. Filloni duke organizuar lodra më të mëdha – si makina ose blloqe Duplo – në pirgje me ngjyra të ndryshme.

3. Ngjitëse

Loja me ngjitëse është një mënyrë e shkëlqyer për të praktikuar aftësitë e shkëlqyera motorike. Heqja e ngjitëseve nga pjesa e poshtme e tyre përdor po aq aftësi (nëse jo më shumë!)sa edhe ngjitja e tyre poshtë. Mund të ngjiteni më lehtë duke hequr pjesën më të madhe të ngjitëses nga pjesa e pasme e saj. Fëmija juaj mund të përdorë gishtat për të hequr pjesën tjetër dhe më pas të ngjitet në një copë letre ose një pjesë të trupit të tij. Provoni të përdorni ngjitëse për të 'ngjyrosur' një formë - ose vizatoni një formë me ngjitëse. Ju gjithmonë mund të jepni ngjitëse si një shpërblim për përpjekje ose sjellje të madhe - ata as nuk do ta dinë se janë ende duke punuar!

4. Lojëra të ndryshme 

Filloni me vendosjen e lodrave të buta ose rrotullimin e topave të mëdhenj në një enë të hapur. Përdorni kontejnerë me ngjyra të ndezura, si një vaskë për heqjen e njollave rozë të ndezur, ose sende me bazamente metalike për të dhënë reagime "të zhurmshme", p.sh.vaskë me çokollatë të nxehtë ose tub Pringles. Kutitë e letrave gjithashtu funksionojnë mirë. Përparoni në lodra më të vogla në një enë më të vogël. Ju mund ta kombinoni këtë me një lojë të përshtatshme - duke vendosur objektet e kuqe në enën e kuqe etj. Lojërat e klasifikimit të formës janë fantastike për të punuar me aftësi të shkëlqyera motorike. Nëse nuk keni një ndarës formash, hapni një vrimë rrethore në kapakun e një tenxhere plastike dhe vendosni objekte të vogla. Ndërsa fëmija juaj bëhet më i saktë, prisni rrathë ose të çara më të vogla dhe vendosni objekte më të vogla si monedha, guralecë ose butona. Ju mund të prisni madhësi të ndryshme të çarjeve për madhësi të ndryshme objektesh, në mënyrë që ata të duhet të përcaktojnë madhësitë ndërsa postojnë.

5. Loja me kuba

Ndërtimi i kullave kërkon një dorë të qëndrueshme dhe saktësi në vendosjen e bllokut tjetër. Filloni me objekte më të mëdha për t'u grumbulluar, të tilla si jastëkë, libra ose kanaçe bosh. Ndërsa bëhen më të sakta, provoni grumbullime më të vogla si monedha, lego ose blloqe. Ata mund të ndërtojnë të gjitha llojet e skenave dhe strukturave me ndërtimin e lodrave dhe bashkimi i pjesëve së bashku është një aktivitet i shkëlqyeshëm për të zhvilluar aftësitë e tyre motorike. Nëse ata bëhen vërtet të mire në këtë lojë, përpiquni t'i sfidoni ata të gjejnë gjëra për të grumbulluar - përdorni guralecë të sheshtë, makina ose lodra të buta.

Një tjetër gjë e mrekullueshme me këtë lojë është se ata mund t'i rrëzojnë të gjitha në fund!

6. Vizatimi dhe ngjyrosja

Është gjithmonë një ide fantastike vizatimi dhe ngjyrosja së bashku me fëmijën tuaj. Nxiteni atë të vizatojë e ngjyrosë pasi përveç zhvillimit të aftësive motorike fine, nxit imagjinatën e tyre dhe ndihmon në shkarkimin emocional të tyre përmes përdorimit të ngjyrave apo llojit të vizatimit të tij.

7. Pazëllat 

Pazëllat me kunja mbi to, janë shpesh mjeti më i mirë për të filluar nëse fëmijët nuk kanë kontroll të plotë motorik. Vendosni ngjitëse në fund të pjesës së enigmës ose në vrimën në të cilën duhet të futet enigma për ta bërë lojën më tërheqëse. Lëvizni në enigma të rregullta të sheshta ndërsa aftësitë e tyre përmirësohen. Më pas, përdorni pjesë më të vogla si aftësi. Nëse nuk keni enigma në shtëpi, gjeni një faqe të bukur nga një revistë dhe priteni në disa pjesë. Fëmija mund t'i bashkojë pjesët përsëri së bashku.

8. Lojëra me fije dhe lidhëse

Përmes objekteve të ndryshme që mund të keni ose mund t’i merrni nga shtëpia mund të krijoni lojëra mjaft kreative me nxënësit ose t’i udhëzoni prindërit për t’i realizuar edhe ata me fëmijët e tyre.

Nga sa u tha edhe më sipër për të përforcuar një koncept një fëmije me sindromën Down i nevojiten teknika të ndryshme. Në këto teknika përfshihen: dëgjimi i materialeve të inçizuara, dhe përshtatja e gjatësisë së dhënies së detyrave. Mësuesit duhet të ketë parasysh se shpesh nxënësi me Sindromën Dawn ka vështirësi të ndjekë mësimin. Gjatë procesit mësimor duhet të përdoren teknika që e ndihmojnë nxënësin të përqendrohet në punë e të realizojë detyra të ndryshme. P.sh. duke punuar me letra me ngjyra të ndryshme shpesh ndihmon në përqendrimin e vëmendjes të këtij nxënësi. Ndërsa duke i vënë përpara shumë punë/apo detyra në një fletë shpesh e huton ose ngatërron nxënësin pasi i jep më shumë stimuj seç mundet fëmija t’i perceptojë. Stimujt e jashtëm që e shpërqendrojnë nxënësin mund të minimizohen duke e ulur atë larg nga dritaret e klasës, dyerve apo hapësirave që kanë shumë lëvizje në klasë, ose duke e ulur në tavolinën pranë mësueses e cila duke e patur pranë, e nxit më shpesh drejt realizimit të detyrës.

Biblografia:

Website: www.dsagsl.org

Peoples, Susan. Stars of Success: Understanding How Children with Down Syndrome& Other Developmental Delays Learn, Special Offspring Publishing, L.L.C., 2006;

Sandall, Susan & Schwartz, Ilene. Building Blocks for Teaching Preschoolers with Special Needs, Brookes, 2002;

Sandall, Susan. Young Exceptional Children Monograph #1. Practical Ideas for Addressing Challenging Behaviors, Sopris West, 1999;

Tien, Barbara. Effective Teaching Strategies for Successful Inclusion - A Focus on Down Syndrome, The PREP Program, 1999;

Winders, Patricia. Gross Motor Skills in Children with Down Syndrome, Woodbine House, 1997;

Ps: foto ilustruese nga aktiviteti i shkollës “Zëra Jete”. 

Nga Rezarta Biçoku, Drejtore e shkollës “Zëra Jete”

Dhe Elida Kërçyku, Psikologe klinike “Zëra Jete”

©Portali Shkollor- Të gjitha të drejtat e rezervuara. Ndalohet kopjimi pa lejen tonë.