Metoda, strategji, planifikim për të mësuar dhe zhvilluar aftësitë e të shkruarit për nxënësit me nevoja të veçanta

Shkrimi është një pjesë e madhe e jetës brenda dhe jashtë klasës. Kur nxënësit me nevoja të veçanta mësojnë të shkruajnë, të zgjedhin përgjigjet e duhura komunikuese, kjo hap derën për mundësi më të mëdha për të arritur qëllimet e tyre të të mësuarit, për të komunikuar preferencat e tyre dhe për të krijuar raporte me njerëzit përreth tyre. Mësimi i fëmijëve që kanë vështirësi me shkrimin është një proces i vazhdueshëm. Megjithatë, sa më shumë mundësi të kemi, mundësi të shfrytëzojmë, aq më mirë nxënësit do të jenë në gjendje t'i transmetojë ato fjalë në shkrim. Metodat, strategjitë, planifikimi për nxënësit me nevoja të veçanta që kanë vështirësi në shkrim është një proces kompleks që duhet planifikuar me kujdes dhe qëllimisht. Është e rëndësishme që mësuesit të kuptojnë se ku ndodh vështirësia e gjuhës së shkruar dhe të gjejnë mënyra krijuese për t'i ndihmuar këta nxënës. Vështirësitë mund të jenë në shkrimin e dorës dhe/ose në shprehjen e shkruar. Integrimi vizual –motor, mundëson të përsërisin saktë atë që shohin sytë. Si p.sh aftësia për të kopjuar forma, shkronja dhe numra. 

Janë të rëndësishme:

1. Identifikimi dhe adresimi i vështirësive në shkrimin e dorës.
2. Termi disgrafi përdoret ndonjëherë për të përshkruar aspektin specifik të funksionit motorik të imët i cili ndikon në shpejtësinë, rrjedhshmërinë dhe lexueshmërinë e të shkruarit.

Format e zakonshme përfshijnë:

• Mosfunksionimi i kujtesës motorike - mungesa e automatizimit të formimit të shkronjave (nuk mund të kujtohet shpejt se si të formohen shkronjat);
• Deficitet e prodhimit të grafomotorit - kapja e gabuar e lapsit (pingule, shumë afër majës, presion i tepërt);
• Vështirësi me reagimin motorik - vështirësi në mbajtjen e shënimeve se ku ndodhet lapsi gjatë shkrimit;

Disa hapa për të mësuar aftësitë e të shkruarit për nxënësit me nevoja të veçanta: 

Vlerësoni repertorin aktual të nxënësve

Cilat fjalë dhe përgjigje komunikuese përdor tashmë nxënësi? Përpara se të zgjedhim objektivat mësimore (në shkrim) të një nxënësi, fillojmë duke përcaktuar repertorët aktualë të shkrimit dhe komunikimit të tij ose të saj përmes vlerësimeve formale dhe të standardizuara. Një vlerësim i funksionimit komunikues duhet të synojë:

Aftësitë e folësit, ose aftësitë shprehëse: aftësi komunikimi që ndikojnë në sjelljet e të tjerëve.

Aftësitë e dëgjuesit, ose aftësitë pritëse: aftësi komunikimi që përfshijnë përgjigjen ndaj fjalëve të të tjerëve . 

Bëni shkrimin kuptimplotë 

Përqendrimi në mekanikën e të shkruarit shpesh do të pengojë një nxënës të kuptojë dhe të përmbushë qëllimin e të shkruarit. Mendoni përtej mënyrave tradicionale që nxënësit kanë mësuar të shkruajnë dhe përqendrohuni në bërjen kuptimplotë të shkrimit. Provoni të paraqisni figura të personazheve nga një libër dhe pyesni nxënësin: "Për kë do të dëshironit të shkruanit?". Lëreni nxënësin të zgjedhë tre personazhet e tij më të preferuar për t'u fokusuar gjatë mësimit të shkrimit.

Jepni përforcim menjëherë. Kur nxënësi juaj shfaq çdo lloj sjelljeje shkrimi ose shkrimi paraprak - duke mbajtur një shkumës me ngjyra, duke shkarravitur,  duke ndjekur modelimet,  duke vizatuar, motivoheni me vlerësime dhe përforcime të menjëhershme. Kjo do të rrisë shpeshtësinë e sjelljes së tyre me shkrim dhe do të përmirësojë aftësitë e shkëlqyera motorike që u nevojiten për shkrimin e dorës.

Inkurajoni imitimin

Mësojini nxënësit se si të kopjojnë fjalë nga etiketat, librat dhe burime të tjera. Jepni lista me fjalë nga të cilat nxënësit tuaj mund të kopjojnë për të rritur angazhimin e tyre në shkollë dhe aktivitete të kohës së lirë.

Nëse dëshironi që nxënësit të përfshihen në procesin e të shkruarit, është e rëndësishme të zgjidhni temat që do t'ju interesojnë. Shpesh, fëmijët zgjedhin nga një listë temash të ofruara nga mësuesi pa menduar për të. Në fund të fundit, për ta, është thjesht një tjetër detyrë e mërzitshme shkrimi! Në vend të kësaj, gjeni kohë për të diskutuar tema të mundshme së bashku dhe gjeni atë që do të angazhojë dhe interesojë nxënësve tuaj.

Mësoni aftësitë drejtshkrimore

Sapo nxënësit të mësojnë të kopjojnë fjalë të tjera, ata mund të përparojnë drejt drejtshkrimit të fjalëve pasi dëgjojnë të folurit. Provoni këto strategji për të rritur aftësitë drejtshkrimore në zhvillim:

Strategjia e zinxhirit prapa. Paraqisni fjalën e folur dhe më pas jepni një model të shkruar që nxënësi ta zbulojë.

Teknika e mbulimit, kopjimit, krahasimit. Jepini nxënësit një copë letër të ndarë në katër kolona. Kolona e parë përmban fjalën drejtshkrimore të synuar. Nxënësi kopjon fjalën dhe e shkruan në kolonën e dytë. Më pas nxënësi palos kolonën e parë në të majtë drejt qendrës (që mbulon kolonën e dytë) dhe shkruan fjalën nga kujtesa në kolonën e tretë. Nxënësi shpalos letrën dhe krahason, dhe nëse ka bërë një gabim, ai e kopjon fjalën tri herë në kolonën e fundit.

Inkurajoni ndërtimin e fjalisë 

Filloni udhëzimet duke i mësuar nxënësit të shkruajnë,  ose të zgjedhin fjalë kur paraqiten me një figurë ose objekt. Pasi nxënësit të kenë fituar një repertor të vogël fjalë-për-figurë prej disa fjalësh, filloni të përdorni fillimet e fjalive ("Unë shoh një _____", "Djali është ______") për të zgjeruar gjatësinë e këtyre përgjigjeve. Pasi nxënësit të mund të shkruajnë një fjali të vetme për një figurë, nxitini ata të shkruajnë fjali të shumta për një figurë. Paraqisni fotografi që përmbajnë një sërë stimujsh dhe nënvizoni veçoritë e figurës për t'i ndihmuar nxënësit të identifikojnë përmbajtjen në të cilën të përshkruajnë ose etiketojnë. Pakësojmë përdorimin e figurave në mënyrë që nxënësit të mund të shkruajnë përfundimisht për gjërat që kanë mësuar. Rritni ngadalë kohën ndërmjet vëzhgimit të figurës dhe përgjigjes me shkrim.

Lexoni shkrimet e tyre me zë të lartë

Shumë fëmijë që shprehen më shumë fjalë verbale luftojnë kur vjen koha për t'i transferuar ato fjalë në letër. Duke i lexuar shkrimet e tyre me zë të lartë, ata do të kenë një ide më të mirë se si tingëllojnë ato fjalë të shkruara dhe si mund t'i ndryshojnë ato në të ardhmen për të komunikuar në mënyrë më efektive.

“Mbani në mend se detyra/ shkrimi i nxënësit tuaj nuk duhet të jetë i përsosur para se ta dorëzojë atë. Ata janë ende duke mësuar – dhe kanë mjaft kohë për të punuar në aftësitë e tyre! Në vend të kësaj, ndihmojini ata të përqendrohen në një përmirësim gradual për të rritur aftësitë e të shkruarit”.

A po kërkoni mënyra për të mbështetur nxënësit me nevoja të veçanta që kanë vështirësi në shkrim? Sugjerime dhe rekomandime:

1. Jepini nxënësit inkurajim fizik duke e orientuar dorën e tyre ndërsa shkruajnë.
2. Bëjeni nxënësin të korrigjojë gabimet e veta në shkrim.
3. Bëjeni nxënësin të kryejë një “faqe praktike” përpara se ta kthejë detyrën aktuale.
4. Ftojeni nxënësin të praktikojë shkrimin e shkronjave, fjalëve dhe numrave duke ndjekur modelimet ose mbi një sekuencë pikash.
5. Jepini nxënësit fletë letre shumë të mëdha në të cilat të shkruajë. Ndërsa nxënësi tregon sukses, ngadalë zvogëlojeni madhësinë e letrës në madhësi standarde.
6. Vlerësoni punën cilësore (p.sh., shfaqni punën e nxënësit, përgëzoni nxënësin, etj.).
7. Jepini nxënësit materialet e duhura mësimore për të përfunduar detyrën (p.sh. laps me gomë, letër,  modelime etj.). Sigurohuni që nxënësi të ketë vetëm materialet e duhura mësimore në tavolinë.
8. Përdorni vija vertikale ose letër grafik për të ndihmuar nxënësin të vendosë saktë shkronjat.
9. Krijo një kufi, në mënyrë që nxënësi të kuptojë se kur ka shkruar në skajin e hapësirës së shkrimit.
10. Vlerësoni përshtatshmërinë e detyrës për të konstatuar (a) nëse detyra është shumë e lehtë, (b) nëse detyra është shumë e ndërlikuar dhe (c) nëse kohëzgjatja e kohës së planifikuar për të përfunduar detyrën është e mjaftueshme.
11. Jepini nxënësit detyra më të shkurtra me shkrim. Ndërsa nxënësi tregon sukses, rritni ngadalë numrin e detyrave me shkrim me kalimin e kohës.
12. Jepini nxënësit një detyrë me shkrim dore për ta përfunduar në të njëjtën kohë. Paraqisni detyrën tjetër vetëm kur nxënësi të ketë përfunduar me sukses detyrën e mëparshme.
13. Bëjeni nxënësin të marrë pjesë në aktivitete mësimore me shkrim të krijuara për t'i bërë nxënësit të dëshirojnë të jenë të suksesshëm në të shkruar .
14. Përdorimi për shkrim i mjeteve të tjera: tabela, lapustila,  modelime, lapsa të trashë, letër me vija me pika me ngjyra, vija të theksuara .etj.
15. Flisni me specialistin nëse mendoni se nxënësi juaj nuk po përparon. Ai mund të ketë nevojë të kalojë pak kohë me një terapist profesional për të kapur hapin.

Nga Monda Mollaymeri 

Drejtuese e Rrjetit Profesional “Mësues ndihmës” Korçë

© Portali Shkollor- Të gjitha të drejtat e rezervuara. Ndalohet kopjimi pa lejen tonë.