Kur fëmijët janë shume të zënë në shoqërinë bashkëkohore...

Kurse noti futbolli apo basketbolli, teatër, pikturë, muzikë, mësime anglisht apo kompjuteri, pa përmendur festat e ditëlindjeve, takimet javore me miqtë në park apo në sallën e lojërave, aktivitetet e organizuara nga shkolla apo pas shkollës, ndeshjet dhe garat që zhvillohen në fundjavë. Përveç studimit dhe detyrave të shtëpisë fëmijët e sotëm janë super të zënë, lëvizin si topa pingpongu nga një kurs në tjetrin, ndjekin rutina strikte.

Pse ndodh kjo? Dhe mbi të gjitha, a do të ndikojë pozitivisht në zhvillimin e fëmijëve i gjithë ky angazhim jashtëshkollor?

Synimi i shumë prindërve është t'u ofrojnë fëmijëve të tyre sa më shumë mjete për t'u përballur me botën kur të rriten, në mënyrë që të jenë "të suksesshëm" në një realitet konkurrues si ky aktual. Ankthi prindëror për të mos i lënë të mungojë asgjë fëmijëve të tyre, për t'u dhënë atyre të gjitha mundësitë për të mësuar, për të rritur fëmijë dhe të rinj të aftë për të përballuar çdo situatë, i shtyn prindërit të mbushin ditarët e të vegjëlve me një mijë aktivitete të ndryshme, me iluzionin që sa më shumë të mësojnë tani, aq më pak probleme do të kenë nesër. A duhet të jetë kështu?

Stimulimi i fëmijëve duke u ofruar atyre mundësi për të mësuar gjëra të reja, për të zhvilluar një interes apo një talent artistik, për të hapur mendjen e tyre duke i bërë ata kureshtarë për rrethinën e tyre është sigurisht pozitive dhe thelbësore për zhvillimin e shëndetshëm njohës dhe emocional. Megjithatë, mbingarkesa e tyre me stimuj është kundër produktive.

Kur është më shumë seç duhet? Si të dini kur angazhimi i kërkuar është i tepërt?

Për të kuptuar se kur përpjekja e kërkuar është e tepruar, duhet të vëzhgoni fëmijët dhe të kontrolloni nëse disa sjellje, modalitete marrëdhëniesh, reagime etj., të cilat nuk kanë ndodhur kurrë në të kaluarën, kanë filluar të shfaqen.

Kryerja e aktiviteteve të shumta kërkon një dozë të lartë energjie, përkushtimi dhe vëmendje. Ndërsa kjo është e vërtetë dhe shpesh e lodhshme për një të rritur, është shumë më tepër, dhe potencialisht më e dëmshme, për një fëmijë. Në terma afatgjatë, në fakt, ato mund të sjellin lodhje dhe mungesë vëmendje tek fëmija, për pasojë uljen e performancës në shkollë, por edhe në aktivitetet e kryera.

Mund të shkaktojë gjithashtu stres, i cili mund të shfaqet me nervozizëm , dhimbje somatike të llojeve të ndryshme, nga dhimbja e kokës deri te dhimbjet e stomakut, agresioni dhe paqëndrueshmëria e humorit, duke prodhuar një lëkundje emocionale që ju bën të kaloni nga të qënit i qetë në të qarë pa asnjë arsye të dukshme.

Për më tepër, studimet shkencore po zbulojnë se angazhimi i tepërt i fëmijëve rrezikon t'i bëjë ata të rritur më pak "efektiv", më pak të përgatitur për botën me të cilën do të duhet të përballen. Pikërisht e kundërta e asaj që dëshironte të arrinte prindi në ankth ose hiperkonkurrues

Efektet tek fëmijët

Fëmijët e zënë me punë janë të pasigurt dhe konfuz, kanë vetëbesim të ulët dhe zhvillojnë ankthin e performancës për pritshmëritë dhe presionet e prindërve. Ata ndihen të papërshtatshëm sepse nuk janë në gjendje të shkëlqejnë siç duan prindërit e tyre dhe, nëse e bëjnë, ata ndjejnë se niveli i pritjeve dhe presionit rritet gjithnjë e më shumë, duke rritur ankthin dhe lodhjen në një rreth vicioz. Ata nuk janë shumë të pavarur, nuk dinë të arrijnë vetë një qëllim, ndihen të “humbur” pa ndihmën e një të rrituri që u organizon ditët dhe i drejton ata.

Fëmijët e mbi stimuluar kanë pak kreativitet dhe imagjinatë, nuk dinë çfarë të bëjnë nëse lihen vetëm për të menaxhuar kohën e tyre, kanë më pak imagjinatë dhe sens humori, janë më pak shprehës dhe llafazan, jo shumë kuriozë, emocionalisht të brishtë dhe të paaftë për të menaxhuar frustrimet.

Për disa, stresi i një mijë angazhimeve çon në vështirësi në të mësuar, probleme me gjumin ose të ushqyerit: ata luftojnë për të përfunduar detyrat e shtëpisë ose për të studiuar për shkak të kohës së shkurtër në dispozicion dhe lodhjes; nuk flenë mirë ose shumë pak, me ankthe ose zgjime të shpeshta; hanë keq ose e lënë drekën sepse nuk kanë kohë, fillojnë të hanë shumë për të kompensuar ankthet dhe zhgënjimet e tyre ose për të shkurtuar ushqimin për t'u kthyer në parametrat fizikë që kërkon sporti që ata praktikojnë.

Megjithatë për të tjerët, shqetësimet motorike, hiperaktiviteti, sjelljet agresive dhe sfiduese, vështirësia në përqendrim nuk janë të dukshme ata përsëri, lodhen shpejt nga aktivitetet që kryejnë dhe gjithmonë kanë nevojë për stimuj të rinj, përvoja më emocionuese, më argëtuese, më kërkuese, duke u bërë një nevojë e pandërprerë që mund të çojë në varësi.

Të gjitha këto aspekte janë kambana të rëndësishme alarmi dhe ato nuk mund të konsiderohen si efekte anësore të pranueshme apo sakrifica që duhen duruar për të marrë një rezultat në të ardhmen. Ato nuk i bëjnë fëmijët të jenë të rritur më të mirë apo më të aftë për të përballuar jetën, pasi çdo manifestim i vetëm i sëmundjes mund të çojë në çrregullime dhe probleme më serioze në adoleshencë dhe në moshë madhore.

Atëherë çfarë duhet të bëjmë?

Fëmijët më pak të zënë nuk do të thotë se nuk duhet të kenë asgjë për të bërë. Ekstremi i kundërt është gjithashtu jofunksional dhe krijon siklet. Të praktikosh një sport ose të marrësh pjesë në një kurs është e dobishme për të nxitur zhvillimin e fëmijës, gjëja thelbësore është që ai të kryejë aktivitete që i pëlqejnë ose që janë vërtet të përshtatshme dhe të vlefshme. Për ta bërë këtë, është thelbësore ta dëgjoni atë dhe të kuptoni se cilat janë interesat e tij, në lidhje me zgjedhjen e aktivitetit, edhe nëse vendimi përfundimtar se cili aktivitet/kurs/sport do të praktikohet është dhe duhet të mbetet tek prindërit.

Shmangia e orarit të ngarkuar për të kompensuar kohën e shkurtër të kaluar me fëmijët tuaj është një tjetër gjë e dobishme. Është më mirë që fëmijët, dhe më funksionale për mirëqenien e tyre, të kalojnë pak kohë por cilësore me prindërit, të bëjnë së bashku gjëra që i bëjnë të gjithë të lumtur, si p.sh., të shohin një film, të bëjnë shëtitje, të luani së bashku me një kafshë shtëpiake, të lexoni së bashku një libër.

E mbi të gjitha fëmijët duhet të kenë kohë të lirë nga çdo angazhim. Koha për të luajtur, për t'u mërzitur, për të menduar. “Koha e lirë” i frikëson prindërit sepse mund t'i bëjë fëmijët e tyre të ndihen të mërzitur, por frika e mërzisë i përket të rriturit, sepse ajo përfaqëson në jetën e shumë prej këtyre të rriturve, vetminë, zbrazëtinë, mungesën e interesit dhe planifikimit. Dhe për një prind, ideja për t'i bërë fëmijët e tyre të ndjejnë ndjesi të këtij lloji bëhet e patolerueshme. Megjithatë, në këtë mënyrë, frika e mërzisë “transmetohet” tek fëmijët, të cilët shumë shpejt mësojnë të mos tolerojnë të mos kenë asgjë të planifikuar për të bërë, të mos kenë dikë me të cilin të luajnë apo t’i argëtojnë.

Mërzia dhe përtacia, nga ana tjetër, janë motorë të fuqishëm për zhvillimin e krijimtarisë dhe personalitetit. Lejimi i fëmijës të përjetojë një hapësirë dhe një kohë që janë vetëm të tij, e ndihmon atë të përballet me veten, të kontaktojë me emocionet dhe dëshirat e tij. Një kohë në të cilën ai mund të mërzitet dhe të gjejë një mënyrë për të duruar dhe përballur mërzinë, në të cilën të luajë vetëm, të eksperimentojë dhe të shpikë lojëra me atë që ka në dispozicion. Një kohë që i lejon të vizatojë pa një temë të vendosur nga të tjerët, të krijojë ndërtime apo objekte pa pasur nevojë të bëjë diçka realiste apo "të bukur", të qartësojë mendimet e tij duke menduar se çfarë dëshiron të bëjë kur të rritet, të dëgjojë muzikën nëse i pëlqen ta dëgjojë pa kushtin që duhet të mësojë të luajë, të lexojë libra gazmorë apo të vishet me një kostum karnavaleve edhe nëse nuk është Festa e Karnavaleve.

Momentet e mërzisë, të pauzës, të lira nga çdo angazhim, janë thelbësore për një zhvillim të ekuilibruar dhe të qetë, sepse e lejojnë fëmijën të njohë veten dhe të zbulojë pjesë të tij; ta perceptojë veten si "tjetër" sesa, para së gjithash, ndaj prindërve, e më pas edhe ndaj bashkëmoshatarëve ose vëllezërve e motrave; të eksplorojë dhe të kuptojë se çfarë i pëlqen të bëjë dhe çfarë jo, cilat janë interesat, dëshirat dhe ambiciet e tij; për të përpunuar emocionet e tyre dhe çfarë ka ndodhur me ta gjatë ditës. Në këtë mënyrë, ai mëson, me prova dhe gabime, të menaxhojë kohën e tij, zhvillon aftësitë për të marrë vendime në mënyrë të pavarur, për zgjidhjen e problemeve, për të ushtruar vetëkontroll dhe vëmendje. Dhe me lojën e lirë ai zhvillon kreativitetin, inicion dhe mbështet të kuptuarit e rrethinës së tij, mëson të menaxhojë emocionet e veta dhe të të tjerëve.

Ju nuk mund dhe nuk duhet ta mësoni fëmijën tuaj të menaxhojë kohën e tij të lirë. Në vend të kësaj, është e dobishme t'i shpjegosh atij se është një hapësirë personale që secili e menaxhon si të dojë dhe cila është rëndësia e disponimit të këtyre momenteve për të bërë atë që preferon ose dëshiron. Duke e lënë të lirë të eksperimentojë dhe të gjejë vetë një antidot ndaj mërzisë, fëmija jo vetëm që do të mësojë të organizojë dhe menaxhojë kohën e tij për ta "mbushur" atë me gjëra që i pëlqejnë, por do të zbulojë edhe aspekte të tij të rëndësishme për jetën e tij të ardhshme.

Referenca:

1-Moore SC, Patel AV, Matthews CE, Berrington de Gonzalez A, Park Y, et al. (2012) Leisure Time Physical Activity of Moderate to VigorousIntensity and Mortality: A Large PooledCohort Analysis. PLOS Medicine 9(11): e1001335. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001335

2-DUREY, FRANÇOIS, RENAUD LIEBERHERR et PASCALE PASCHE-PROVIN: L’enfant et lesactivitésextrascolairesinstitutionnelles à Genève. Publicationdu SRED, Genève, 2019

3-https://www.accademia-pons.it/la-gestione-del-tempo-libero-bambini-un-bene-prezioso-proteggere-reinventare/

Psikologe shkollore: Arjola Hysa

Punonjëse Sociale: Emanuela Dervishi