Driton Reshani: Fjalë të huaja, që mund të zëvendësohen me fjalët e gurrës shqipe

Nga Driton Reshani

Gjuhëtarët tanë thonë se gjuha jonë i ka të gjitha mundësitë reale dhe potenciale, kur njihet thellë e në gjerësi leksiku i saj, për të shprehur ngjyresat më të holla të mendimit. Këto aftësi i shohim që në gjuhën e thjeshtë të popullit e deri në gjuhën e ndërlikuar të shkencës e teknikës. Kështu, për rënien e shiut në popull dëgjojmë një mori shprehjesh, si: po riston, po pikon, po rigon ku secila jep ngjyresa të holla të veçanta. Kjo do të thotë se në gjuhën tonë gjendet një pasuri e madhe fjalësh e kuptimesh, të cilat arrijnë të mbulojnë më së miri kuptimet e fjalëve të huaja.

Disa fjalë të huaja, që i përkasin leksikut aktiv:

Afirmoj- nuk përdoret këtu ndër ne me kuptimin që e kabarasvlerësja e saj shqipe pohoj, por me kuptimin e fjalës popullarizoj. E afirmoj dikë, në gjuhën e shkruar këtu në Kosovë, do të thotë e popullarizoj a e bëj të famshëm dikë.

Balancë - fjalë me prejardhje nga gjuhët neolatine. Është zëvendësuar me formimin shqip peshore, -ja.

Civilizim - kjo fjalë mund të zëvendësohet plotësisht me fjalën qytetërim.

Deciziv - kjo fjalë mund të zëvendësohet plotësisht me fjalën shqipe vendimtar.

Eksperiencë - kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe përvojë.

Fals - duhet të zëvendësohet me fjalën shqipe i rremë.

Gusto - në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe shije.

Hezitoj - në vend të saj duhet të përdoret fjala shqipe ngurroj.

Inkasim - fjalë e huazuar nga frëngjishtja. Kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe arkëtoj.

Kaldajë - fjalë e huazuar nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe ngrohtore.

Moment - fjalë e huazuar nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe çast.

Nishan - fjalë me prejardhje nga turqishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe shenjë.

Ofensivë - në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe mësymje.

Progresiv - edhe kjo fjalë e huaj me burim latin, përdoret kryesisht në gjuhën librore. Mund të zëvendësohet, sipas rastit, me fjalën shqipe i përparuar e përparues.

Rigoroz - fjalë e ligjërimit libror me prejardhje nga gjuha latine. Mbiemri rigoroz është i zëvendësueshëm, në shumicën e rasteve, me fjalën i rreptë.

Sedilje - fjalë me burim nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe ndenjëse.

Tentativë - fjalë e huazuar nga gjuhët neolatine. Kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe përpjekje.

Vatan - fjalë me prejardhje nga turqishtja. Duhet të përdoret fjala shqipe atdhe.

Kështu, duke bërë herrjen e vazhdueshme të shprehjeve, të kalkeve dhe të fjalëve të huaja të panevojshme, e ruajmë të paprekshme natyrën e gjuhës shqipe dhe origjinalitetin e saj.

Literatura e shfrytëzuar:

Fjala shqipe në vend të fjalës së huaj, Prishtinë, 1989

Çështje të normës letrare, Prishtinë, 1980