Gjuha dhe të kuptuarit e saj tek fëmijët me sindromën Down

Etiologjia e sindromës Down

Sindroma Down është shkaku gjenetik më i zakonshëm i paaftësisë intelektuale, që ndodh në afërsisht 1 në 700 lindje. Nëntëdhjetë e tetë për qind e rasteve të sindromës down shkaktohen nga një shtesë e kromozomit 21 (trisomia 21). Translokimi, që ndodh kur një pjesë e kromozomit 21 ngjitet me një kromozom tjetër dhe mozaicizmi, që ndodh kur disa qeliza - por jo të gjitha - përfshijnë një kopje shtesë të kromozomit 21, janë më pak të zakonshme. Një person i çdo race, statusi socio-ekonomik ose vendndodhje gjeografike mund të ketë një fëmijë me sindromën down. Faktori i vetëm etiologjik i lidhur padyshim me sindromën Down është rritja e moshës së nënës.

Rëndësia e gjuhës tek fëmijët me Sindromën Down

Shumica e fëmijëve me sindromën down shfaqin vonesa gjuhësore të konsiderueshme në zhvillimin gjuhësor,shpeshherë procesimi auditiv dhe vështirësia për të memorizuar mund të ndikojë në vonesat gjuhësore dhe mund të prekin artikulimin, prandaj është e vështirë që të folurin gjuhësor ta mësojnë nëpërmjet të dëgjuarit. Shfaqin vonesa gjuhësorë fillimisht në aftësinë për të thënë fjalë të vetme dhe më pas në aftësinë për të prodhuar sekuenca fjalësh. Kuptimi për fjalorin, gramatikën dhe sintaksën është zakonisht më i madh se sa sugjeron aftësia e tyre prodhuese. Të mësuarit për të folur i mundëson një fëmije të komunikojë në mënyra më efektive dhe komplekse, të fitojë sasi gjithnjë e më të mëdha informacioni rreth botës dhe të përdorë gjuhën për procese mendore si të menduarit dhe të kujtuarit.

1. Themelet e gjuhës dhe komunikimit tek fëmijët me sindromën Down

Për të gjithë individët, aftësitë gjuhësore dhe komunikuese lidhen dhe me aftësitë e fushave të tjera të zhvillimit. Si me aftësitë e komunikimit dëgjimor, oral-motorike, njohëse, sociale.

Zhvillimet gjuhësore tek fëmijëve me sindromën Down pothuajse gjithmonë tërheqin vëmendjen për vonesat që priten në zhvillimin e të folurit dhe të gjuhës tek ata. Pavarësisht nga një gamë e gjerë dallimesh individuale, shumica e fëmijëve vonojnë të thonë fjalët e tyre të para, fjalori i tyre rritet më ngadalë sesa te fëmijët e zakonshëm dhe megjithëse përdorin të njëjtën gamë frazash me dy fjalë si të gjithë fëmijët, ata kanë vështirësi në zotërimin e rregullave gjuhësore, për ta përdorur saktë gramatikisht atë. Edhe tek ata fëmijë adut, që kanë përparim “gjuhësor” disi më shumë se tek individët e tjerë, sërish janë të kufizuar në thënie (fjali të thjeshta) si për shembull: “Shkova për të notuar babi" në vend të "Shkova për të notuar mbrëmë me babin tim". Ata gjithashtu priren të kenë vështirësi në shqiptimin e qartë të fjalëve.

2. Aftësitë e të lexuarit tek fëmijët me sindromën Down

Leximi është i rëndësishëm për nxënësit se ju siguron atyre që të marrin informacion,të përfitojnë kënaqësi dhe i pajis ata me kompetenca sociale. Të mësuarit e gjuhës nëpërmjet të lexuarit (pamjes vizuale)ndikon drejtpërdrejt në zhvillimin e gjuhës. Fëmijët me sindromën Down hyjnë tek stili vizual të të nxënit, kur kemi parasysh procesin mësimor tek këta nxënës. Përderisa të lexuarit është gjuhë me formë vizuale,ai është mjet ideal që ndihmon nxënësit me këtë sindromë me shprehi gjuhësore. Pavarësisht ndryshueshmërisë së konsiderueshme individuale, individët me sindromën down kanë një profil karakteristik të pikave të forta dhe vështirësive të gjuhës dhe komunikimit. Gjuha receptive (që merr fëmija, kupton) është zakonisht më e fortë se gjuha shprehëse (që mendimin e tij e shpreh në fjalë), në raport me fonologjinë, sintaksën dhe disa aspekte të pragmatikës që paraqesin sfida të veçanta zhvillimore.

3. Aftësitë e dëgjimit

Përafërsisht dy të tretat e fëmijëve me sindromën Down përjetojnë humbje të dëgjimit përcjellës, (një humbje përcjellëse e dëgjimit ndodh kur tingujt nuk mund të kalojnë përmes veshit të jashtëm dhe të mesëm.) Humbje të dëgjimit sensorineural (humbja e dëgjimit sensorineural, ose SNHL, ndodh pas dëmtimit të veshit të brendshëm. Problemet me rrugët nervore nga veshi juaj i brendshëm në trurin tuaj mund të shkaktojnë gjithashtu SNHL. Tingujt e butë mund të jenë të vështirë për t'u dëgjuar). Otiti media (infeksion/inflamacion)është një nga shkaqet e humbjes së dëgjimit luhatëse të lehtë deri të moderuar kur shoqërohet nga lëngu i veshit të mesëm sipas studimeve është gjetur të ndodhë në 96% të fëmijëve të vegjël me sindromën Down. Fëmijët me sindromën Down mund të jenë veçanërisht të ndjeshëm ndaj otitit media, ndoshta për shkak të kanaleve të ngushta të dëgjimit dhe dallimeve të fytyrës kraniale. Humbja e dëgjimit lidhet njëkohësisht me vështirësitë në të kuptuarit e morfemave gramatikore dhe fjalorit për individët me sindromën Down.

4. Aftësitë verbale-motorike

Prodhimi i të folurit të individëve me sindromën Down mund të lidhet me ndryshimet në strukturën dhe funksionin oral/të gojës. Dallimet strukturore përfshijnë një zgavër të vogël me gojë me një gjuhë relativisht të madhe dhe një qiellzë të ngushtë, të harkuar dhe të lartë. Muskujt e munguar, të diferencuar ose shtesë karakterizojnë, strukturat e fytyrës dhe janë gjetur gjithashtu ndryshime në inervimin nervor. Këto dallime mendohet se janë pjesërisht për shkak të kuptueshmërisë së dobët të të folurit përmes faktorëve disartrikë (disartria shfaqet kur muskujt që përdorni për të folur janë të dobët ose keni vështirësi në kontrollin e tyre. Disartria shpesh shkakton të folur të paqartë ose të ngadaltë që mund të jetë e vështirë për t'u kuptuar). Si shpejtësia e reduktuar, diapazoni i lëvizjes dhe koordinimi i artikulatorëve(ndonjë nga organet vokale mbi laring, duke përfshirë gjuhën, buzët, dhëmbët dhe qiellzën e fortë).

5. Aftësitë njohëse

Rreth 80% e individëve me sindromën Down kanë paaftësi intelektuale të moderuara, megjithëse disa kanë paaftësi të rëndë intelektuale dhe të tjerë kanë rezultate të IQ në intervalin mesatar. Përpunimi dhe perceptimi vizuo-hapësinor përgjithësisht shihen si pika të forta relative te individët me sindromën Down. Dëshmi të konsiderueshme tregojnë për dëmtime verbale të kujtesës afatshkurtër që nuk mund të shpjegohen me humbje dëgjimi ose probleme me të folurin. Aftësitë e dëmtuara të kujtesës fonologjike mund të shoqërohen me kuptim më të dobët të gjuhës, dhe vështirësi në të lexuar tek fëmijët dhe adoleshentët me sindromën Down.

Fjalori

Përvetësimi i fjalëve të para vonohet te fëmijët me sindromën Down dhe rritja pasuese në fjalorin e hershëm shprehës (që jep mesazh,jo marrës)është e ngadaltë krahasuar me pritjet për fëmijët në zhvillim normal. Për shembull, vetëm 12% e fëmijëve suedezë njëvjeçarë me sindromën Down të përfshirë në një studim në shkallë të gjerë sondazhi prodhoi të paktën një fjalë. Megjithatë, prognoza për përvetësimin e gjuhës së folur është e mirë. Nëntëdhjetë për qind e tre vjeçarëve dhe 94 për qind e pesëvjeçarëve prodhuan një ose më shumë fjalë (me 73% e pesë vjeçarëve që kanë 50 ose më shumë fjalë). Disa prova sugjerojnë se fjalorët produktivë të adoleshentëve me sindromën Down janë të ngjashëm me të rinj apo adoleshentë të tjerë që kanë dëmtime gjuhësore.

Sintaksë & pragmatika gjuhësore

Sintaksa duket se paraqet një sfidë të veçantë gjuhësore për individët me sindromën Down. Sintaksa është më e dëmtuar sesa fjalori si në domenin receptiv ashtu edhe në atë shprehës. Gjatë një studimi u zbulua se një grup prej 31 djemsh me sindromën Down prodhuan më pak fraza emërore, fraza foljore, struktura fjalish, pyetje dhe mohime më pak komplekse gjatë bisedës me një ekzaminues sesa djemtë me sindromën X. Të rinjtë me sindromën down shfaqin një profil kompleks të pikave të forta dhe të dobëta në aspektet pragmatike të gjuhës. Sfidat mund të përfshijnë fillimin dhe shtjellimin e temave, fillimin e riparimeve komunikatave dhe disa aspekte gjuhësore të rrëfimeve. Pikat e forta priren të përfshijnë përdorimin e një sërë funksionesh komunikuese, aftësinë për të qëndruar në temë, përgjigjet ndaj kërkesave për sqarim dhe tregim me përmbajtje të mjaftueshme kur përdoren mbështetje vizuale.

Çdo fëmijë me sindromën Down duhet të vlerësohet gjuha e tij/saj për të identifikuar pikat e forta dhe nevojat në fonologji, fjalor, sintaksë, pragmatikë dhe shkrim-lexim. Si me të gjithë fëmijët, familjet duhet të përfshihen që në fillim të procesit të vlerësimit. Ata mund të japin informacion të vlefshëm në lidhje me interesat e fëmijëve, historinë e përgjithshme dhe atë mjekësore.

Reference:

https://library.down-syndrome.org https://www.ncbi.nlm.nih.gov/

Material nga Nora Islami