Fëmijët me çrregullim të spektrit autik krijojnë miqësi

Çrregullimi i spektrit të autizmit është një term ombrellë që përdoret për të grupuar një sërë çrregullimesh të zhvillimit të trurit, duke përfshirë Çrregullimet e Spektrit Autik.

Shoqata Amerikane e Psikiatrisë, ka përshkruar një sërë dëmtimesh të fëmijëve në fushat si komunikimi social, ndërveprimi social dhe prania e sjelljeve dhe interesave të kufizuara dhe të përsëritura.

Tipari më i spikatur demografik i autizmit është dominimi i dukshëm i çrregullimit tek meshkujt, me vlerë ndërmjet 4 dhe 10 herë më shumë meshkuj se femrat që marrin këtë diagnozë.

Shkaqet e mundshme

Sugjerimet e hershme në vitet 1960 se autizmi mund të rezultojë nga prindërimi jonormal janë braktisur përballë provave të reja për bazën biologjike dhe komponentët e fortë gjenetikë. Autizmi NUK vjen për shkak të privimit emocional ose të mënyrës se si një person është rritur. Studiuesit po hetojnë një sërë teorish, duke përfshirë lidhjen midis trashëgimisë, gjenetikës dhe problemeve mjekësore. Në disa familje, duket se ka një model të autizmit ose aftësi të kufizuara të lidhura me të, duke mbështetur më tej një bazë gjenetike të çrregullimit. Ndërkohë nuk është identifikuar ende një gen i vetëm si shkaktar i autizmit, studiuesit po kërkojnë për segmente të parregullta të kodit gjenetik që fëmijët autikë mund të kenë trashëguar. Mendohet gjithashtu se disa fëmijë lindin me një ndjeshmëri ndaj autizmit, por studiuesit nuk kanë identifikuar ende një shkaktar të vetëm që shkakton zhvillimin e autizmit.

Aktualisht, autizmi mund të diagnostikohet me besueshmëri deri në moshën 2 vjeçare, me diagnozën e hershme, që ofron mundësi më të mëdha për ndërhyrje që mbështet zhvillimin e shëndetshëm dhe përmirëson funksionin dhe cilësinë e jetës.

Këto janë disa shenja që tregojnë se fëmija juaj mund të jetë autik sipas DSM-5, që tregojnë se duhet të kërkoni këshilla të mëtejshme:

Një fëmijë autik mund:

deri në 12 muajsh, nuk përgjigjet kur i thërret në emër
deri në 14 muaj, nuk tregon interes për objektet (p.sh. një aeroplan)
deri në 18 muajsh, nuk luan lojëra që përfshijnë lojëra imagjinare (p.sh. pretendoni të 'ushqeni' një kukull)
shmang kontaktin me sy
kanë vështirësi të kuptojnë ndjenjat e njerëzve të tjerë
kanë vështirësi të flasin për ndjenjat e tyre
kanë vonesa në të folurit/gjuhës
përsërisin frazat ose fjalët që japin përgjigje të palidhura me pyetjet
kanë interesa obsesive që lëvizin trupin e tyre, rrotullohen në rreth e qark ose përplasin duart
shprehin reagime të pazakonta ndaj shijes, pamjes, ndjenjës, tingullit të gjërave ose aromave.

Mund të ketë shumë arsye që fëmija të shfaqë këto probleme zhvillimi dhe simptomat janë të ndryshme për çdo fëmijë, por nëse fëmija juaj shfaq disa prej tyre duhet kërkuar ndihmë nga profesionistët shëndetësorë për një ekzaminim.

Sipas përkufizimit, fëmijët me CSA kanë vështirësi me marrëdhëniet sociale në të gjitha moshat dhe nivelet e funksionimit, duke përfshirë dështimet në komunikimin efektiv, ndarjen e kënaqësisë dhe interesit dhe reciprocitetin emocional (APA, 2000). Duke pasur parasysh këto sfida specifike sociale, shumë prindër të fëmijëve me CSA kanë mbrojtur integrimin e tyre fëmijëve në klasat e arsimit të përgjithshëm për të përmirësuar funksionimin social të fëmijëve si duke u përpjekur t’i integrojnë në edukimin e përgjithshëm.

Përfitimet e marrëdhënieve shoqërore midis fëmijëve autik dhe atyre me zhvillim tipik

Të kesh miq tregon lidhjen me aftësitë pro-sociale, si dhe me rritjen e arritjeve akademike, reduktimin e braktisjes së shkollës dhe zvogëlimin e rrezikut të problemeve të mëvonshme të përshtatjes. Rritja e ndërveprimeve sociale midis fëmijëve është treguar gjithashtu se përmirëson sjelljen e lojës sociale, si dhe aftësitë gjuhësore.

Raportet e hershme mbi aktivitetet integruese kanë qenë inkurajuese, duke treguar se fëmijët me CSA që përfshihen në aktivitete integruese apo klasa gjithëpërfshirëse tregojnë përmirësime në fillimet e tyre sociale dhe aftësinë për të përgjithësuar aftësitë sociale të mësuara në shkollë. Në klasat gjithëpërfshirëse, bashkëmoshatarët tipikë mund të jenë modele shoqërore, që inkurajojnë ruajtjen dhe përgjithësimin e aftësive sociale që shpesh nuk arrihen kur përdoret një model roli i të rriturve në një ndërhyrje klinike.

Shpesh fëmijët me CSA me funksion të lartë në mjediset e përfshira në klasë janë më shpesh të neglizhuar dhe të refuzuar sesa shokët e tyre tipikë të klasës. Si dhe kanë më pak miqësi, cilësi më të dobët të miqësisë me miqtë e tyre dhe më shumë vetmi në shkollë në krahasim me bashkëmoshatarin e tyre tipik (Bauminger & Kasari, 2000). Këta fëmijë iniciojnë ndërveprime më rrallë me moshatarët, janë më pak afër dhe të angazhuar me bashkëmoshatarët, shfaqin më shumë sjellje jo sociale dhe më shpesh vlerësohen si sjellje të dobëta sociale nga mësuesit e tyre. Për më tepër, fëmijët me CSA janë treguar të jenë më pak të pranuar nga bashkëmoshatarët dhe shihen si anëtarë më pak qendrorë të strukturës sociale të klasës së tyre në krahasim me shokët tipikë të klasës. Pavarësisht vonesave në ndryshimet zhvillimore në përfshirjen sociale për fëmijët me CSA, këto ndryshime janë të rëndësishme për t'u eksploruar në mënyra të ngjashme me literaturën mbi popullatat zakonisht në zhvillim. Nevojiten studime kërkimore për përfshirjen e fëmijëve me CSA nëpër klasa të edukimit të përgjihshëm për të parë përfshirjen sociale dhe të interpretohen me kujdes. Në vende të ndryshme perëndimore janë ngritur qendra burimore të cilat kanë si funksion edukimin dhe shkollimin, trajtimin permes terapive të ndryshme dhe pregatitjen e nxënësit për gjithëspërfshirje në rastet kur është i mundur ky proces.

Burimet:

American Psychological Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 4. Washington, D.C: 2000. [Google Scholar]

Asher SR, Hymel S, Renshaw PD. Loneliness in children. Child Development. 1984;55:1456–1464. [Google Scholar]

Baumeister RF, Leary MR. The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin. 1995;117:497–529. [PubMed] [Google Scholar]

Bauminger N. The expression and understanding of jealousy in children with autism. Developmental Psychopathology. 2004;16:157–177. [PubMed] [Google Scholar]

Bauminger N, Kasari C. Loneliness and friendships in high-functioning children with autism. Child Development. 2000;71:447–456. [PubMed] [Google Scholar]

Berndt TJ. Exploring the effects of friendship quality on social development. In: Bukowski WM, Newcomb AF, Hartup WW, editors. The company they keep: Friendship in childhood and adolescence. New York: Cambridge University Press; 1998. pp. 346–365. [Google Scholar]

Berndt TJ, Hoyle SG. Stability and change in childhood and adolescent friendships. Developmental Psychology. 1985;21:1007–1015. [Google Scholar]

Bieberich AA, Morgan SB. Self-regulation and affective expression during play in children with autism or Down Syndrome: a short-term longitudinal study. Journal of Autism Developmental Disordorders. 2004;34:439–448. [PubMed] [Google Scholar]

Brehm SS, Kassin SM, Fein S. Social psychology. 4. Boston, MA: Houghton Mifflin Company; 1999. pp. 293–335. [Google Scholar]

Brendgen M, Wanner B, Morin AJS, Vitaro F. Relations with parents and with peers, temperament, and trajectories of depressed mood during early adolescence. Journal of Abnormal Child Psychology. 2005;33:579–594. [PubMed] [Google Scholar]

Nga Rezarta Biçoku, Drejtore e shkollës “Zëra Jete” dhe Elida Kërçyku, Psikologe klinike “Zëra Jete”