Zgjimi i një romanciereje ndryshe – Virion Graçi për romanin “Lindur së prapthi” të Rita Petros

Nga Virion Graçi 

Rita Petro me romanin “Lindur së prapthi” (2022), promovohet si romanciere, krahas gjinive ku është dalluar më parë, poezi, tekste pedagogjike; si romanciere në sferën e autobiografisë dallon nga kolegë të tjerë për nga nënrenditja e dëshmisë së saj romanore duke e parë atë si ekskluzivitet të sajin, jo si fragment i letrarizuar i historisë së përgjithëshme; me guxim emancipues e stil novator ajo përzgjedh nga jeta e saj fëmijërore/rinore ngjarje, episode, tipa e marrdhënie në funksion të një “përshtypjeje” që kanë të tjerët, të afërmit, të rriturit, bashkëmoshatarët për personalitetin e saj në të tashmen e rrëfimit: antitabu, antikonformiste, njeri i lirë që shkon pa mëdyshje pas thirrjeve të zemrës, të  ndjenjave, të intuitës, pa ju lënë rol vendim-marrës modave, modeleve të trashëguara, skemave, zgjidhjeve tradicionale.

 Ajo pozicionet si 'ndryshe' qysh në titullin e veprës, dhe vijon ta faktojë këtë pretendim, jo nëpërmjet aktesh të bujshme, patetike, por në mënyrë të pafajshme, me të sjellurit e saj si femër në raport me gjininë tjetër. Natyra e rebelimeve të saj në etapa të ndryshme të jetës mund të perceptohet më mirë në kontekstin e kohës kur rinia e Shqipërisë i kishte ngurtësisht të përcaktuara disa kode sjelljeje dhe jeta komandohej, matej, vlerësohej e kontrollohej imtësisht nga organizatat e grupmoshës përkatëse; organizatat ishin zgjatime të ideologjisë partiake dhe mendësisë totalitariste; individualizimi quhej shfaqe e dëmshme anti-sociale, përveçësia në veshje, në sjellje, në raportet me të tjerët ishin të dënueshme nëse nuk i përmbaheshin të mirës së përgjithshme, interesit të përgjithshëm. Këtë lloj absurditeti në koordinimin, që në fakt është çakordim midis jetës vetjake intime dhe jetës së organizuar kolektive, autorja e lë të nënkuptohet dhe hyn menjëherë në thelbin e problemit duke e marrë vetë përgjegjësinë e mbrapshtësisë, siç paralajmërohet në prolog:

-Ti ke lindur anapodha, - më thoshte gjyshja nga ana e babit.

-Ti ke lindur së prapthi, - më thoshte gjyshja nga ana e mamit.

-Të gjithë njerëzit, kur lindin, nxjerrin në fillim kokën, tik e nxjerrë këmbët. Unë e di ç’kam hequr me ty, - thoshte mami.

Dhe aq shumë e kam dëgjuar këtë, sa, kur fillova të ecja, paskam vendosur duart në tokë dhe paskam ngritur këmbët lart. (f.7)

Ky fëmijë fillon ta shohë botën nga poshtë-lart. Po në Prolog marrim si paradhënie kuintesencën e personazhit protagonist, heroit rrëfimtar, autobiografik-fiksional, si më poshtë:

'Tek rritesha e përsosja ecjen time me duar. Krahët m’u forcuan, ndërsa këmbët u mësuan të bëjnë figura nga më të ndryshmet në ajër. Isha më e mira për akrobaci. Me këmbët e mia u mësova të përqafoj njerëzit. Ata shpesh ma gudulisnin apo ma pickonin piçukun. Kjo gjë më bezdiste pa masë. Ndaj kur u rrita dhe pak, fillova të sillesha ndryshe. Këmbët e mia puqeshin aq fort, sa askush nuk mund t’i hapte ato, aq më tepër të fuste hundët aty.' F.8

Fëmija/adoleshentja/e reja sillet, ndien dhe kundërpërgjigjet shpengueshëm në kufijtë e kushtëzimeve të saj të “lindura”. Natyra “së prapthi” dëshmohet edhe në moshën/kohën e shkrim-rrëfimit romanor, që është e tashmja: vizioni i saj përzgjedhës i fakteve të kujtesës dhe toni i shpenguar lirik, me nota humori dëshmojnë një tipar të patjetërsuar të autores-narratore: qasja optimiste ndaj jetës, ç’tensionimi i fakteve nga jeta e saj dhe jeta shoqërore, atakimi miqësor i traditave të fosilizuara të çdo periudhe e mjedisi dhe sfidimi i normave të kalcifikuara sa u takon pikprerjeve mes jetës private dhe formatit mbizotërues. Në thelb, personazhi autobiografik i R. Petros evokon zgjimin sensual/seksual të femrës si afirmimin personaliteti, si ndërgjegjësim, si pjesë vitale e jetës njerëzore dhe si dimension lirie.

© Portali Shkollor- Të gjitha të drejtat e rezervuara. Ndalohet kopjimi pa lejen tonë.