Miti, një forcë lëvizëse në veprën e Kadaresë

Ismail Kadare është një ndër shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohorë. Nisi të shkruajë që në moshë të re, fillimisht poezi, me të cilat u bë i njohur, e më pas prozë, duke u bërë prozatori më i madh shqiptar. Deri më sot veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të ndryshme. Ai është përfaqësuesi kryesor i letërsisë shqipe në botë.

Shkrimtari shqiptar me famë botërore, u shmang nga realizmi socialist, dhe veprat e tij u përkthyen nga kritikët dhe lexuesit anembanë botës. Ai krijoi një vepër me karakter universal, por që rrënjët i ka thellë në tokën shqiptare. Shkrimtari i lindur në Gjirokastër, konsiderohet si një nga kolosët e letërsisë shqipe dhe jo vetëm.

Por, cili është raporti që Kadare ka me tokën shqiptare dhe si shfaqet ky raport? Kadare njihet për rifunksionalizimet e mitit në gjithë korpusin e tij krijues, duke rimarrë personazhe, motive, ngjarje, simbole, të cilat marrin përmasa të reja. Legjendat, baladat, gojëdhënat, mitet përftohen përmes simbolit, metaforës, alegorisë, groteskut. Janë pikërisht figurat që mundësojnë rifunksionalizimin e tyre.

Rrëfimi i tij është një përpjekje e vazhdueshme për t’iu rikthyer së shkuarës, për të mësuar se çka ndodhur në të shkuarën. Krijimtaria popullore ka qenë gjithnjë burim për letërsinë e shkruar, ku shumë autorë i kanë kthyer sytë.

Miti, një element mjaft specifik në veprën e Kadaresë është një forcë lëvizëse tejet specifike. Sistemi i veprës së tij ndërtohet mbi këtë bazë, por tashmë ka një funksion tejet metaforik. Të gjithë lelementët si tekstorë, ashtu edhe ato jashtëtekstorë i shërbejnë këtij qëllimi. Në dramën moderne krijuesit i kanë rimarrë mitet duke inkuadruar imazhe surrealiste, ekspresioniste e absurde. Këtë e gjejmë kryesisht tek Kadareja, i cili njihet per universalitetin në veprën e tij.

Kjo e ka bërë Kadarenë fitues të shumë çmimeve. Në vitin 2017, ai ka rrëmbyer titullin prestigjioz “Komandant i Legjionit të Nderit”, ndërsa sot, ai renditet në mesin e mbi 200 personaliteteve botërore, të cilët kanë marrë vlerësim dhe janë çmuar nga shteti i Francës.

Studimet për të janë të shumta. Ju ftojmë të lexoni studimin nga Anastas Kapurani, “Liria e fjalës së penguar”, sjellë nga Albas.

Librin mund ta gjeni këtu: https://albas.al/botime/kadare-ose-liria-e-fjales-se-penguar/

Analizë nga Ueda Koçi, studente e Letërsisë në Universitetin e Tiranës

Përgatiti për publikim Parajsa Shtini