A janë gjeni mëngjarashët?

Deri pak kohë më parë, ata që shkruanin në shkollë me dorën e majtë u kundërshtuan dhe madje u dënuan: sot njerëzit me dorën e majtë nuk konsiderohen më “të gabuar”, por rreth tyre ka ende një maskë misterioze. Nuk është rastësi që e djathta në shumë kultura është përmendur si dora “e mirë”.

Sot shpesh mendohet se njerëzit që shkruajnë me dorën e majtë janë më të talentuar sesa me dorën e djathtë: nuk është rastësi që te mëngjarashët përfshihen emra të njohur si Albert Einstein, Leonardo da Vinçi, Ludwig van Beethoven, Napoleon dhe, në kohët e fundme ish-presidenti amerikan Barak Obama, sportistët John McEnroe, Valentino Rossi dhe Michel Platini.

Para së gjithash duhet theksuar se mëngjarashët lindin të tillë: një studim i fundit gjerman zbuloi se dora dominante është afirmuar tashmë në jetën intrauterine dhe kjo “zgjedhje” do të lidhej jo me trurin, ende në stërvitje, por me aktivitetin e gjeneve në kurrizin kurrizor. Sot fenomeni prek rreth 10-13% të popullsisë botërore dhe të dhënat duken të qëndrueshme: pra, evolucioni nuk duket se ka pasur efekte përzgjedhëse mbi këtë karakteristikë, edhe pse largimi dhe persekutimet e kanë bërë jetën të vështirë për njerëzit që përdorin dorën “e gabuar”.

Reputacioni i keq i së majtës vjen nga larg, duke filluar nga e njëjta etimologji e fjalës: mëngjarash vjen nga latinishtja “mancus”, që do të thotë gjymtoj dhe sugjeron idenë e mungesës së diçkaje, në këtë rast të dorës së djathtë.

Gjithashtu edhe fjalës “majtas” i atribuohet një kuptim negativ, si sinonim i “errësirës” dhe “kërcënuese”. Feja luan një rol të rëndësishëm në kuptimin e negativitetit që i atribuohet dorës së majtë dhe në përgjithësi për të gjithë këtë pjesë të trupit. Sipas Kuranit, Muhamedi përdorte vetëm dorën e djathtë për ablutionet (larjet dhe ritualet e shenjta), ndërsa me të majtën lante pjesët intime.

Në botën hebraike dhe të krishterë, e djathta dhe e majta janë të lidhura edhe me sferën e së mirës dhe të së keqes: sipas Shkrimeve, për shembull, në ditën e Gjykimit të Fundit “të mirët” do të gjejnë veten në dorën e djathtë të Krishtit, ndërsa shpirtrat e destinuar për të dënuar do të zbresin në të majtën e tij.

Megjithatë, njerëzit me dorën e majtë shpesh marrin hakmarrjen e tyre në dorën e djathtë, siç dëshmohet nga ushtria e njerëzve të shquar dhe të shkëlqyer, të cilët në histori e kanë përdorur të majtën si një dorë dominante. Ndër emrat më të famshëm dallohen për shembull ato të Bill Gates, Lionel Messit, Marie Curie dhe, duke shkuar prapa në kohë, Wolfgang Amadeus Mozart, Mark Twain dhe Aristoteli.

Shkurtimisht, dora e majtë mund të jetë një shenjë gjeniale, edhe nëse arsyet nuk janë të njohura. Dihet se zgjedhja e dorës dominuese është e lidhur me funksionet kognitive. Studimet e fundit kanë treguar se ata që përdorin kryesisht dorën e majtë paraqesin një zhvillim më të madh të hemisferës së djathtë të trurit, në të cilën banon e ashtuquajtura “inteligjencë hapësinore”.

Për më tepër, truri i majtë ka një zhvillim të veçantë të callosum corpus, në të cilin kalojnë lidhjet nervore midis hemisferës së djathtë dhe të majtë. E gjithë kjo sugjeron që njerëzit me dorën e majtë kanë një kapacitet më të madh për të përpunuar informacionin.

Fakti i përdorimit të hemisferës së djathtë më shumë sesa i dorës së djathtë, e bën dorën e majtë më kreative dhe më të predispozuar në artet figurative, pasi aftësitë vizuale janë të vendosura pikërisht në këtë pjesë të trurit. Për të njëjtën arsye, sipas një studimi të Kolegjit Universitar të Londrës, njerëzit me dorën e majtë kanë më shumë inteligjencë verbale.

Lidhja veçanërisht e ngurtë midis hemisferave cerebrale gjithashtu i shtyn ata të reagojnë më shpejt ndaj stimujve dhe për këtë ata kanë avantazh në sporte. Fakti i të qenit i detyruar të jetojë në një botë të projektuar dhe të organizuar për ata që përdorin dorën e djathtë, i bën ata më në fund më fleksibël dhe mutitasking.

Mëngjarashët janë veçanërisht të shkëlqyeshëm në disa fusha të ndryshme, duke përfshirë muzikën dhe matematikën, arkitekturën dhe lojën e shahut. Në veçanti, një studim i cituar në një artikull të botuar në revistën shkencore “Frontiers in Psycology”, theksoi, në një grup studentësh, njerëzit me dorën e majtë kapërcejnë pjesën tjetër të kampionit kur është fjala për zgjidhjen e problemeve matematikore sfiduese, veçanërisht në mesin e adoleshentëve meshkuj, ndërsa ata janë të barabartë me të tjerët në zgjidhjen e problemeve më të thjeshta.

Përkundrazi, të qenit plotësisht i djathtë mund të shoqërohet nga një disavantazh në këtë disiplinë. Megjithatë, duke qenë se shumë njerëz me dorën e djathë paraqesin strukturën e njëjtë të trurit si njerëzit me dorën e majtë, duhet treguar kujdes në përcaktimin e zgjedhjes së dorës dominante si një tregues i gjeniut apo një disavantazh njohës. Shkurtimisht, dora e majtë nuk e humbet halogun e misterit.

Së fundmi, një kuriozitet. Zakoni i vendosjes së unazës së dasmës në gishtin e majtë të dorës ndoshta ka origjinën në Romën e lashtë: qëllimi ishte të hiqte të keqen që lidhet me këtë anë të trupit. Si të themi: dashuria dhe vlera e bizhuterive mund të magjepsë edhe forcat më negative.

(Portali Shkollor)